Polany Puszczy Bolimowskiej - prawdziwy ewenement Bolimowskiego Parku Krajobrazowego - to niespotykane nigdzie indziej w Polsce centralnej rozległe, śródleśne, podmokłe łąki i pastwiska. Jest ich około 50 o różnej wielkości - od kilku arów do kilkudziesięciu hektarów.
Choć łącznie zajmują ok. 1% powierzchni Parku, są swoistym „rezerwuarem przyrodniczym” o nadspodziewanym bogactwie świata roślin i zwierząt; występuje na nich prawie 1/3 wszystkich gatunków roślinnych Parku. Są również w pewnym sensie zabytkiem, ciekawym świadectwem historycznym po intensywnie rozwijającym się niegdyś w tej części Mazowsza osadnictwie puszczańskim, zwanym „budnictwem”. Budnicy byli ludźmi wolnymi. Żyli w lesie i z lasu. Zajmowali się wyrębem lasu i przerobem drewna na popiół, potaż, smołę, dziegieć, terpentynę, kalafonię, garbniki, węgiel drzewny i dziesiątki innych produktów, niezbędnych ówczesnej gospodarce. Zamieszkiwali „budy” - prowizoryczne kurne chaty, częściowo zagłębione w ziemi. W ciągłym poszukiwaniu surowca przenosili się z miejsca na miejsce, pozostawiając za sobą połacie wyrąbanego lasu. Nie wiadomo, kiedy pojawili się w Puszczy, zapewne bardzo dawno. Lustracje dóbr królewskich z połowy XV wieku donoszą o istnieniu śródleśnych polan i zamieszkujących je ludziach. Rozkwit budnictwa przypadł na wiek XVIII, kiedy to zaczęto już zauważać pierwsze negatywne skutki puszczańskiego osadnictwa i nadmiernego wyrębu lasu. Po budnikach i budnictwie nie pozostały żadne trwałe pamiątki, oprócz „Bud” w nazwach wielu miejscowości i zmienionego trwale krajobrazu. Polany bowiem na ogół nie zarastały ponownie lasem. Służyły jako łąki i pastwiska dla zwierząt gospodarskich, głównie koni i bydła. Regularne koszenie i spasanie uchroniło je przed zarastaniem drzewami i krzewami, zaś duża wilgotność zapewniała bogatą i różnorodną roślinność zielną. Ten niezmienny, trwający nie raz przez całe stulecia, sposób użytkowania sprawił, iż na polanach wykształciły się bardzo rzadkie i ciekawe zespoły roślinne. Można tam znaleźć 20 gatunków roślin chronionych i 25 umieszczonych na „czerwonej liście” gatunków zagrożonych wyginięciem. Dla wielu z nich polany Puszczy Bolimowskiej są jednymi z ostatnich miejsc występowania w tej części kraju. Dzięki oddaleniu od skupisk ludzkich i leśnemu otoczeniu, obecności rowów, bagien, oczek i zbiorników wodnych, polany są wspaniałą ostoją licznej zwierzyny. Spotkać tam można łosie, sarny, daniele, dziki, a czasem nawet samotnego jelenia.
Nadzwyczaj liczne ptaki: gęsi, kaczki, bekasy, czaple, żurawie, bociany korzystają z polan jako żerowisk czy lęgowisk.
Niestety, obniżający się wciąż poziom wód gruntowych, a także zaniechanie koszenia i wypasu sprawia, iż „świetliste” polany, zwłaszcza te małe, których nazw dziś już nikt nie pamięta, poddane nieustającemu naporowi lasu, zarastają. Największe - „Siwica” , „Strożyska”, „Topieliska”, “Buczyna”, “Bielawy” czy “Kierz” kurczą się, tracąc bezpowrotnie swą dawną urodę. Zespoły roślinne ubożeją, rzadkie gatunki znikają, kurczy się cały przebogaty niegdyś świat ptaków, owadów i drobnej zwierzyny, mający tam przez wieki swoje prawdziwie puszczańskie ostoje.
W 1998 roku podjęto próbę przeciwdziałania temu „skracaniu się horyzontu”. Połączone wysiłki Dyrekcji Parku, Stowarzyszenia Przyjaciół Bolimowskiego Parku Krajobrazowego - Regionalnego Centrum Edukacji Ekologicznej, Nadleśnictwa Skierniewice i Fundacji EkoFundusz doprowadziły do uruchomienia programu restytucji śródleśnych polan. Zakłada on wykonanie szeregu prac gospodarczych (wycinanie zarośli wierzbowych, wykaszanie przerośniętych łąk i turzycowisk itp.), poprawę stosunków wodnych (m.in. poprzez budowę lub odbudowę zastawek) oraz działań informacyjno-edukacyjnych (m.in. publikacje prasowe, wydawnictwa i ścieżki dydaktyczne). W I etapie tego programu wykonano prace na największej z polan - „Siwicy”. Konsultantem merytorycznym programu jest pracownik Uniwersytetu Łódzkiego, dr Leszek Kucharski, zaś sponsorem strategicznym - Fundacja EkoFundusz.
SIWICA. Licząca ok. 70 ha „Siwica”, położona na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictwa Skierniewice jest nie tylko największą i najpiękniejszą spośród wszystkich polan, ale również najbardziej zróżnicowaną, „mokrą”, niedostępną i niebezpieczną. Nazwę swą zawdzięcza porannym mgłom, snującym się nad rozległymi turzycowiskami, bagiennymi jeziorkami, powstałymi w starych wyrobiskach torfowych i rozlicznymi przecinającymi ją rowami. To najprawdziwszy, dziki i bujny ogród botaniczny (ponad 400 gatunków samych naczyniowych!) i samoistne ZOO.
Spotkać tam można całe watahy dzików, beztrosko kąpiących się błocie, eleganckie sarny, czasem leniwego łosia, a nawet dostojnego jelenia.
„Ptaszarnia” Siwicy jest wprost nieprzeliczona: kaczki, gęsi, perkozy, bekasy, derkacze, czaple, czarne bociany, żurawie, łabędzie.
Członkowie „Królewskiego Brytyjskiego Towarzystwa Ornitologicznego”, goszczący w Parku w 1997 roku nie mogli wyjść z podziwu dla nadspodziewanego bogactwa fauny „w samym środku Polski...”.
W ramach uruchomionego w 1998 roku przez Nadleśnictwo Skierniewice, Dyrekcję Parku i Fundację EkoFundusz programu restytucji polan Puszczy Bolimowskiej przedsięwzięto na „Siwicy” prace, których celem jest powstrzymanie sukcesji leśnej i przywrócenie dawnego bogactwa przyrodniczego.
Złożyło się nań:
- wycięcie 1,5 ha zarośli wierzbowych;
- wykoszenie ponad 20 ha przerośniętych łąk i turzycowisk;
- budowę zastawki pozwalającej podnieść poziom wód gruntowych;
- budowę wieży obserwacyjnej dla celów dydaktycznych;
- druk wydawnictw towarzyszących, na które składają się:
- kolorowy folder na temat polan i istoty samego projektu ich restytucji,
- broszura „Polany Puszczy Bolimowskiej” - monografia, opisująca polany jako ewenement kulturowo - przyrodniczy,
- broszura „Szlakiem Polan Puszczy Bolimowskiej” - ścieżki dydaktyczne,
- skrypt do ćwiczeń na ścieżkach dydaktycznych, pozwalający rozpoznać najbardziej charakterystyczne rośliny polan.
Koszt pierwszego etapu oszacowano na około 75 000 złotych. Sponsorem strategicznym jest Fundacja EkoFundusz. Na „Siwicy” wyznaczono ścieżkę dydaktyczną, opisaną przez pracownika Uniwersytetu Łódzkiego, dr Janusza Hejduka w wydawnictwie pt. „Kręgowce lądowe polany Siwica” do którego Ewa Matusiak opracowała barwne tablice umożliwiające rozpoznanie najważniejszych gatunków występujących na „Siwicy” w różnych porach roku.
W grudniu 1998 r. „Polana Siwica” objęta została ochroną rezerwatową i stała się terenem zamkniętym, na który obowiązuje zakaz wstępu!
Zwiedzanie ścieżki dydaktycznej może odbywać się jedynie w obecności pracowników Nadleśnictwa Skierniewice lub Oddziału Terenowego Bolimowskiego Parku Krajobrazowego.
